Şêx Mistefayê Sîsî – Feyzî (1847-1914)
Şêx Mistefayê Sîsî di sala 1847ê de li Licê, li gundê Sîsê (Yolçatı) jayiye dinê. Bavê wî Hecî Heyder kurê Şêx Ebdilezîz e, Şêx Ebdilezîz yek ji şêxên terîqeta Neqşebendiyê ye. Malbata wan ji Silêamanî hatine li Licê niştecih bûye. Îcazeta xwe ya ‘ilmî ji Seydayê Licî (Hadî) wergirtiye, li Sîsê mideristî kiriye û piraniya emrê xwe li vî gundî derbas kiriye. Ji Şêx Ebdilqadirê Hezanî (w. 1908) dersên tesewwifê stendiye û îcazeta şêxtiyê ji wî wergirtiye.
Şêx Mistefa heft xelîfe li pey xwe hiştine, ew jî ev in; Kurê wî Şêx Mihemed Hadîyê Qewmanî (w. 1956), Mela Elîyê Okçiyan, Mela Mihemedê Barmanî, Mela Ebdilmecîdê Licewî, Mela Ubeydullahê Şewqî (ev zat bavê Mela Xelîlê Miftiyê Diyarbekirê ye), Mela Hesenê Tûmûkî, Mela Recebê Qewmanî (Korkusuz, 2004: 314).
Şêx Mistefayê Sîsî di sala 1914an (1330yê rûmî) de di 67 salîya xwe de li gundê Qewmanê (Yücekonak) ya Depa (Karakoçan) Xarpêtê wefat kiriye û li wî gundî medfûn e (Qewmamî, 2011: 21).
Berhemên Wî
Şêx Mistefayê Sîsî di helbestên xwe de mexlesên “Feyzî”, “Sîsî” û “Mistefa” bikar anîne. Digel kurdî di zimanê ‘erebî, û farsî jî zanebûye. Heta niha 5 helbestên wî hatine dîtin û li ber dest in. Mersiye û medhiye nivîsîne. Helbestên wî li ser şêxê wî Şêx Ebdilaqadirê Hezanî ne. Di helbestên xwe de termên ‘erebî û farsî jî bikar anîne.
Xebatine Derbarê Wî de
Karak, M. Zana (2021). Bi Mexlesa “Feyzî” Du Helbestên Nû Yên Şêx Mistefayê Sîsî, Kurdiname, no. 5, p.58-80
Seyda-İ Sisi . Nakşibendi Şeyhi , Şeyh Abdulkadir Hezani’nin Halifesi. https://www.evliyalar.net/seyh-mustafa-sisi/ 09.03.2023
Helbesta Yekem
1.
Ez û mal û menal û ehl û cîran
Bi qurbana te me Şahê Resûlan
Dikim zarî bi ʿişqê wek esîran
Bi heyrana te me Şahê Resûlan
2.
Ji zarî bes meke ey dil şeb û rûz
Binal ey canê min der ʿişqê mîsûz
Der eywanê muhebbet baş bike sûz
Bike luṭfê li te Şahê Resûlan
3.
Were dergeh di wî bê ṣebr û hûş im
Veke dergeh li min da mey binûşim
Feqîr û bê newa’ û xirqepûş im
Ṭelebkarê te me Şahê Resûlan
4.
Ji nûra te tijî ez qaf û ta qaf
Ji feyża te muʿeṭṭer bû dilê ṣaf
Ji ʿişqa te disûzî sîne her gav
Hewardarê te me Şahê Resûlan
5.
Di can û dil ʿeceb nûr û żiya ’î
Ji bo cerh û birînê min dewa ’î
Ji min dil bir bi naz û dilruba’î
Niyazkar im ji te Şahê Resûlan
6.
Eger bulbul gulê xeddê te bînî
Li bustan naketin ah û enînê
Çu men sewda li bejna te bixûnî
Derê rehmê veke Şahê Resûlan
7.
To î sulṭanê ‘alem der dilê ma
Munewwer kon bi luṭfê kişwerê ma
Nebaşed cuz to der dil dilberê ma
Niqab ez rû veke Şahê Resûlan
8.
Hezar ahê cegersûz ez dilê min
Digel feryad û zar û nale’ê min
Enîn û hesret û ev hestirê min
Ji narê firqeta Şahê Resûlan
9.
Ricakar im ez ê naçar û sewda
Ji luṭfa te bi heqqê Ġewŝ û Seyda
Dewa ke dil bi nûrê nar û şeyda
Ji wê beĥra kerem Şahê Resûlan
10.
Me navê kes ji ġeyr an zulf û xalet
Di dil da nîne min fikr û xiyalet
Ez im ʿaşiq li wê ĥusn û cemalet
Feqîrek sa’il im Şahê Resûlan
11.
Tu î dilber ku ma min rûĥ li balê
Dipîle can û dil her dem dinalê
Şev û rojê didim lew ʿerżiĥalê
Dewa ke derdê min Şahê Resûlan
- Tu î bê şik ji bo min ʿeynê Luqman
Qebûl nakim ji ġeyr în emr û ferman
Bi yek suĥbet mefer ma derdê derman
Esîr û bêkes im Şahê Resûlan
13.
Egerçi rûreş û pîs û xerab im
Geda û natiwan û xak û ab im
Welî der narê ʿişqet dil-kebab im
Li ʿaşiq de neẓer Şahê Resûlan
14.
Ji ber derdê firaqê ah û ṣed ah
Fiġan û zariyem ez mahê ta mah
Bidan çahê zenexdan kerdî der cah
Du ṣed Yûsif çu men Şahê Resûlan
15.
Egerçi Miṣṭefa ʿebdek kemîn e
Bi cuz dergahê to me’wa tunîne
Bi luṭfa xwe were carek bibîne
Keremkar î eman Şahê Resûlan
16.
Fewellahî bi ĥalê min dizanî
Bi nari’l-ʿişqê meĥrûqen teranî
Bi xûbî bihter ez xûbê cihanî
Me dil da te ji dil Şahê Resûlan
17.
Eger ney qabilem cerhê dewa kî
Bese carek bi dildarî xûya kî
Bêtir ez dêmê enwer min fena kî
Bi can amed dilêm Şahê Resûlan
18.
Ji nale bes meke Feyẓiyê cara
Bi dil zêde bi xef hem aşikara
Ew e şahê Semerqend û Buxara
Cuda ez men mebe Şahê Resûlan
19.
Bi enfasê Mesîĥî dil te ĥey kir
Bi nûr û narê ʿişqê her te key kir
Şeb û rojê zebanim wayiwey kir
Demê dîger bizan Şahê Resûlan
20.
Eṣemm û ebkem û eʿma û dîn im
Ji derdê firqetê jar û ĥezîn im
Ġezel her dem li bejna te dixûnim
Segê an dergehem Şahê Resûlan
Helebsta Duyem
ʿErżiĥala me bibe nik Şahê Xûban ey refîq
Yek bi yek mestûre tê da ĥalê miştaqê ĥerîq
Pêl û emwacê di ʿişqê bê ṣeda kir me ġerîq
Nîne kes bê ser bide dilbeste’ê ʿişqa wesîq
Ateşê ʿişqê kebab kir min di nêv ʿamê cinûn
Lemʿê xedd û serwê qamet qewsê ebrû kir zebûn
Secdeya min pêş(i) adem dîn û îmanim nebûn
Rehberê naçare’ê wek min bese pîrê ṭerîq
Bi her ʿaşiq çend qedem pêş da kerem kir dilberê
Dêm-durrê gerden-zerê nazik-terê bûy-ʿenberê
Pî-şemalê pur-delalê xweş-cemalê kewserê
ʿIşqibazê serfirazê dilkuşa’ê bû ferîq
Wê bi wan zulfê ĥerîr û tîr û mujgan û webes
Dêmê enwer çeşmê nazik ṣûreta xûrşîd(i)weş
Ġemz û remz û çav û ebrû hem bi wan reftar(i) xweş
Kir me sewda min bibîne dil li min bû wek ʿeqîq
ʿAşiqê dîdarê yar im bes ne cennatê neʿîm
Wiṣleta wê min divê ne ĥûr û Riḍwanê şemîm
Masiwa’ê yarê nik ʿaşiq wicûda wî ʿedîm
Ṣofî û zahid çi zanin gewherê beĥra ʿemîq
Şahid û ṣaqî digel min bêne bezmê ʿaşiqan
Serxweş û medhûş(i) bin ez bûyê zulfê sunbulan
Ṣed hezar şiʿr û ġezel zêde li bal min bê guman
Wê çi bêje xeste-dil ez hicreta yarê ʿetîq
Qeṭ meke lewmê ji ʿaşiq zahidê xilwet-nişîn
Destegîrê wê di vê rê da bizan rûĥu’l-emîn
Qible rû miĥrab e ebrû camiʿ e rûyê zemîn
Ya diyarê b' ah û efġan taʿet e pêş ra ṣedîq
Gulşen û baġê cemala dilberê ger bit neṣîb
Dest(i) berketf û dehan berxed nemîbîned reqîb
Bûseyek ber rûyê dîger mîzened ṣebb û ĥebîb
Kuşte’ê ʿişqê ciwan dê bê ji nû ve ey şefîq
Xûb û dilber dilruba û nazik û peyker-perî
Gerçi nik ʿuşşaqê ʿalem bê ĥedd in tu serwerî
Sosin û gul sunbul û mil ter e cû bergê terî
Bulbulê bê ṣebr û dûr ez baġ û bustan ev ʿeşîq
Ṣed qesem b'an dêmê enwer min debîrê kullî ĥal
Bê wucûda te wucûda min mine’l-emri’l-muĥal
Zulfê şebrengînê mişkîn bû meke menʿê wiṣal
Menʿî zîl-ʿeşqî ʿenil-ʿuşşaqî ʿeynen la-yelîq
Yek nişanê dilberê nîne ji ġeyrê bê nîşan
Li yek xalê nîne yek cewher ji wê nik exfeşan
Meẓher in gahî dibin meẓher ji bo wê zerfeşan
Sirrê wehdet Feyziya bên zan û în heqê heqîq